8 ธุรกิจดาวรุ่ง...รับสังคมสูงวัย by รศ.ไตรรัตน์
โลกกำลังเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ ประเทศในกลุ่มอาเซียนมีประชากรที่อายุมากกว่า 65 ปีขึ้นไป มีถึง 36.9 ล้านคน คิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 5.89 ของประชากรทั้งหมดในอาเซียน สำหรับประเทศไทยมีประชากร กว่า 66 ล้านคน มีจำนวนผู้สูงอายุที่อายุมากกว่า 65 ปี ประมาณ 6.5 ล้านคน คิดเป็นร้อยละ 9.9 ของประชากรทั้งหมดของประเทศ ซึ่งถือเป็นประเทศที่มีสัดส่วนประชากรผู้สูงอายุมากเป็นอันดับสองของอาเซียน รองจากสิงคโปร์ ถือได้ว่าประเทศไทยกำลังก้าวเข้าสู่สังคมสูงวัย ( Aging Society) แล้ว และในปี พ.ศ. 2563 คาดว่าประเทศไทยจะมีผู้สูงอายุเพิ่มเป็นร้อยละ 14.4 ซึ่งจะก้าวเข้าสู่สังคมสูงวัยโดยสมบูรณ์
ผู้บริโภคกลุ่มผู้สูงอายุนี้ ถือได้ว่าเป็นกลุ่มประชากรที่มีอำนาจต่อรองในการซื้อ และมีกำลังซื้อสูง เนื่องจากมีเงินเก็บจากการทำงานหนักมาทั้งชีวิต จึงมีศักยภาพสูงในการบริโภค สะท้อนให้เห็นถึงโอกาสทางธุรกิจของผู้ประกอบการ ซึ่งเราสามารถแบ่งช่วงอายุผู้สูงอายุเป็น 3 ช่วงวัย คือ
· ผู้สูงอายุวัยต้น (อายุ 60-69 ปี) : เป็นกลุ่มที่มีผู้สูงอายุปริมาณสูงสุด 56% ของจำนวนผู้สูงอายุทั้งหมดในอีก 10 ปีข้างหน้า หรือราว 4.6 ล้านคน เป็นกลุ่มที่ทำงานได้ สนใจสุขภาพ จึงมักทุ่มไปด้านการสร้างเสริมสุขภาพ เน้นตรวจสุขภาพ รับประทานอาหารเสริม เครื่องสำอางเน้นเรื่องความชุ่มชื่น ชะลอวัย
· ผู้สูงอายุวัยกลาง (อายุ 70-79 ปี) : มีปริมาณรองลงมา คือราว 2.5 ล้านคน เป็นกลุ่มที่ต้องการพักผ่อน บางคนมีโรคประจำตัวที่ต้องระวัง ต้องการเรียนรู้โซเชียลมีเดีย อุปกรณ์ไอที โรงเรียนสอนการใช้อินเทอร์เน็ต ธุรกิจเกี่ยวกับการท่องเที่ยวเฉพาะกลุ่ม เช่น การท่องเที่ยวแบบช้าๆ ( Slow Life)
· ผู้สูงอายุวัยปลาย (อายุ 80 ปีขึ้นไป) เป็นกลุ่มที่ ต้องพึ่งพิงผู้ดูแล สัดส่วนอยู่ที่ราว 1 ล้านคน สนใจธุรกิจที่เกี่ยวกับการดูแล เช่น เนิร์สซิ่งโฮม ทั้งแบบไปเช้าเย็นกลับ จะมีความสำคัญมากขึ้น เนื่องจากเหมาะกับสังคมไทยที่เป็นครอบครัวใหญ่ รวมทั้งสินค้าที่ช่วยอำนวยความสะดวกแก่ผู้ดูแลจะเป็นหลัก
ประเภทสินค้าและบริการ สำหรับสังคมที่สูงวัย
1. เวชภัณฑ์ และการดูแลสุขภาพ ( Pharma & Healthcare)
ลักษณะโรคของกลุ่มผู้สูงอายุเปลี่ยนไปเป็นโรคเรื้อรังมากขึ้น กว่า 80% ของผู้สูงอายุ มี 1 โรคเรื้อรัง ได้แก่โรคหัวใจและหลอดเลือด (อันดับ 1) โรคมะเร็ง , ภาวะสมองเสื่อม เบาหวาน โรคกระดูกพรุน โรคข้ออักเสบ
ผู้เกี่ยวข้อง/โอกาส : ยาและการดูแลสุขภาพ โดยมุ่งเน้นไปที่โรคมะเร็ง โรคหัวใจและหลอดเลือด ความดันโลหิตสู โรคหลอดเลือดสมองเสื่อม โรคเบาหวาน โรคกระดูกพรุน โรคข้ออักเสบ อุปกรณ์ทางการแพทย์และเทคโนโลยีที่ช่วยเรื่องการสูญเสียการได้ยิน การดูแลทันตกรรม การดูแลสายตา
2. ระบบการเงินผู้สูงวัย
รัฐมีภาระที่จะต้องจ่ายภาระเบี้ยหวัดบำนาญมากขึ้น จนกองทุนบำเหน็จบำนาญเพียงอย่างเดียวไม่เพียงพอ และจะเปลี่ยนจากกองทุนรัฐ เป็นของเอกชนมาช่วยแบกภาระ
ผู้เกี่ยวข้อง/โอกาส : บริษัทการประกันภัย ประกันชีวิต ประกันการเกษียณอายุ , การออม , การจัดการสินทรัพย์ การบริหารกองทุนอสังหาริมทรัพย์ REITs
3. สินค้าอุปโภค บริโภค
อุตสาหกรรมอาหารแปรรูป โดยเฉพาะอาหารเพื่อสุขภาพ เช่น อาหารไขมันต่ำ ไม่มีคอเลสเตอรอล น้ำตาลน้อยหรือไม่ใส่เลย ผลิตภัณฑ์ที่ป้องกันหรือช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดโรคต่างๆ อาทิ โรคหัวใจและหลอดเลือด มะเร็ง เบาหวาน และระบบย่อย เป็นต้น กลุ่มผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพที่มาแรงที่สุด คือ กลุ่มอาหารและเครื่องดื่มรองลงมาคือ อาหารที่มาจากธรรมชาติและดีต่อสุขภาพ และกลุ่มที่มีแนวโน้มเติบโตมาก คือ วิตามินและผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร
ผลิตภัณฑ์เครื่องสำอางประเภทออร์แกนิกส์ ( Organics) ที่ผลิตจากธรรมชาติหรือสมุนไพร และกำลังได้รับความสนใจจากผู้สูงอายุ เนื่องจากผู้บริโภคมั่นใจว่าปลอดภัยกว่าการใช้สารเคมี ทั้งนี้ หากผู้ประกอบการไทยสามารถประยุกต์ภูมิปัญญาไทยโดยนำสมุนไพรท้องถิ่นที่มีสรรพคุณต่อต้านริ้วรอย ( Anti-Ageing) ยกกระชับ ลดรอยกระจุดด่างดำ มาผนวกกับเทคโนโลยีที่ทันสมัยได้ จะเป็นการสร้างเอกลักษณ์ของเครื่องสำอางไทย 
ผู้เกี่ยวข้อง/โอกาส : การดูแลสุขภาพ การดูแลความตาย บริการเสริมความงามและเครื่องสำอาง , แฟชั่น , ค้าปลีกและเทคโนโลยี
4. การท่องเที่ยวสำหรับผู้สูงอายุ
เป็นการเดินทางที่มีกิจกรรมไม่หนัก ไม่ต้องเดินไกล ใช้เวลาแต่ละสถานที่ค่อนข้างนาน มีการแวะพักเพื่อเอื้อต่อการเข้าห้องน้ำที่บ่อยขึ้น ติดตั้งอุปกรณ์อำนวยความสะดวกอยู่ในรถ เช่น วีลแชร์ เป็นต้น หรือสินค้าที่จำหน่ายในระหว่างเส้นทางท่องเที่ยวก็ใช้ชื่อว่า "มุมสุขภาพ" เพื่อให้ผู้ซื้อไม่รู้สึกเขิน เช่นที่ประเทศญี่ปุ่นใช้แทนการระบุว่าเป็นสินค้าเพื่อผู้สูงวัย
ผู้เกี่ยวข้อง/โอกาส : การท่องเที่ยวและสันทนาการ สถานที่ท่องเที่ยว บริษัทนำเที่ยว ร้านอาหาร ร้านขายของนักท่องเที่ยว
5. ธุรกิจบริการผู้สูงวัย
มีการปรับเปลี่ยนแบบแผนการดำเนินธุรกิจของตนเองเพื่อให้เหมาะสมกับการบริการผู้สูงวัยมากขึ้น เช่น ซูเปอร์มาร์เก็ตบางรายในญี่ปุ่น ที่เริ่มปรับเปลี่ยนเวลาเปิดบริการให้เช้าขึ้น จากแต่เดิมที่เปิด 9 โมงเช้า มาเป็นเปิด 7 โมงเช้า ซูเปอร์มาร์เก็ตบางแห่งยังได้มีการเพิ่มบริการรับจัดงานศพแบบเรียบง่ายในราคาย่อมเยาอีกด้วย เพื่อเป็นทางเลือกให้แก่ผู้ที่คาดว่าจะต้องใช้บริการ เนื่องจากบริษัทรับจัดงานศพใหญ่ๆ ในญี่ปุ่นมีค่าบริการที่สูงมาก ร้านกาแฟ-ร้านอาหาร ออกแบบทางเดินให้กว้างขวางกว่าปกติ เพียงพอให้ทั้งรถเข็นและอุปกรณ์ช่วยเดินผ่านได้ เก้าอี้ก็มั่นคงแข็งแรงและโต๊ะก็มีขนาดที่ค่อนข้างเตี้ยกว่ามาตรฐาน เมนูอาหารที่ขายก็เป็นอาหารที่เคี้ยวง่าย พนักงานก็จะบริการส่งอาหารให้ที่โต๊ะ
ผู้เกี่ยวข้อง/โอกาส : ร้านอาหาร ร้านกาแฟ ซูเปอร์มาร์เก็ต ร้านค้าต่างๆ
6. วัสดุก่อสร้าง-อุปกรณ์ สำหรับผู้สูงอายุ
กลุ่มผลิตภัณฑ์ที่ใช้ในการสร้างและตกแต่งบ้านที่มีผลต่อความปลอดภัยในการใช้ชีวิตภายในบ้าน การออกแบบผลิตภัณฑ์ให้สอดคล้องกับกายภาพและชีวิตความเป็นอยู่ของผู้สูงวัย เช่น ก๊อกน้ำ ผู้สูงอายุส่วนใหญ่เลือกแบบปัดไปด้านข้างมากกว่าแบบหมุนหรือกด ลูกบิดประตู เลือกแบบก้านโยก จับถนัดมือ สวิตช์-ปลั๊กไฟ ที่ใหญ่ มีสีสันที่เห็นชัดเจน
ผู้เกี่ยวข้อง/โอกาส : ผู้ผลิตและร้านขาย วัสดุ-อุปกรณ์ ( Hardware) ต่างๆ
7. เฟอร์นิเจอร์สำหรับผู้สูงอายุ
กลุ่มผู้สูงอายุ มีข้อจำกัดในการดำเนินชีวิต เนื่องจากสภาพร่างกายเริ่มเสื่อมถอย ดังนั้น ผู้ประกอบการในธุรกิจเฟอร์นิเจอร์ และเครื่องใช้ภายในบ้าน โดยเฟอร์นิเจอร์เพื่อผู้สูงอายุ ได้แก่ เตียงนอนที่สามารถปรับระดับได้และไม่สูงเกินไป ที่นอนยางพาราที่มีความแข็งตัว เก้าอี้ไม้ที่มีพนักพิง และหมอนเพื่อผู้สูงอายุ เป็นต้น
ผู้เกี่ยวข้อง/โอกาส : ผู้ผลิตและร้านขายเฟอร์นิเจอร์ และเครื่องใช้ภายในบ้าน
8. อสังหาริมทรัพย์ ที่เกี่ยวกับการดูแลผู้สูงอายุ
จะเป็นธุรกิจอันดับต้นๆ ที่ได้รับประโยชน์จากการเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ โดยคาดว่าในระยะแรกจะเป็นโอกาสของธุรกิจที่ให้บริการดูแลผู้สูงอายุเป็นระยะสั้นๆ เช่น การดูแลระหว่างวัน แบบไปเช้าเย็นกลับ ( Daycare) และการพักฟื้นระยะยาว ( Longstay) ที่พำนักระยะยาวจะมีโอกาสขยายตัวมากขึ้น ซึ่งจะได้รับแรงผลักดันจากทั้งผู้สูงอายุคนไทยและชาวต่างชาติ ดังนั้น ผู้ประกอบการไทยควรเริ่มปรับตัวและติดตามพฤติกรรมของสังคมไทยที่จะเปลี่ยนไป รวมถึงศึกษารูปแบบธุรกิจที่เหมาะสมกับตลาดคนไทย
ผู้เกี่ยวข้อง/โอกาส : ที่อยู่อาศัยผู้สูงอายุ , การดูแลผู้สูงอายุ
บทสรุป จะพบว่า ทั้ง 8 ธุรกิจนี้ มีโอกาสสำคัญในการขยายฐานลูกค้าของผู้ประกอบการ ซึ่งหากมองในมุมอาเซียน และอาเซียน + 3 ( จีน ญี่ปุ่น และเกาหลีใต้) ที่มีจำนวนผู้สูงอายุรวมกันกว่า 300 ล้านคน ถือเป็นจำนวนที่ค่อนข้างสูงและมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง จึงเป็นโอกาสที่ดีที่ผู้ประกอบการจะผลิตสินค้าให้ตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคกลุ่มนี้
ญี่ปุ่น ถือเป็นต้นแบบในการผลิตสินค้าที่เกี่ยวกับผู้สูงอายุ เนื่องจากเป็นประเทศที่ก้าวสู่สังคมผู้สูงอายุโดยสมบูรณ์เป็นประเทศแรกๆ ของเอเชีย และมีสัดส่วนผู้สูงอายุมากที่สุดในโลกประมาณร้อยละ 23.7 ของประชากรทั้งประเทศ 126.66 ล้านคน ซึ่งผู้ประกอบการของญี่ปุ่นหลายรายให้ความสำคัญกับการปรับตัวเพื่อความอยู่รอดของกิจการ โดยเฉพาะภายใต้สถานการณ์การเปลี่ยนแปลงของโครงสร้างประชากร ส่งผลให้กิจการต่างๆ ยังสามารถสร้างผลกำไรได้อย่างต่อเนื่อง สำหรับในประเทศไทยซึ่งกำลังจะก้าวสู่สังคมผู้สูงอายุอย่างสมบูรณ์ในอีกไม่กี่ปีข้างหน้านี้ ผู้ประกอบการจึงควรมีการปรับทิศทางการดำเนินธุรกิจอุตสาหกรรมให้สอดคล้องกับสภาพสังคมที่กำลังเปลี่ยนไปนี้ด้วยเช่นกัน
ทั้งนี้ สำหรับในช่วงวันผู้สูงอายุ ซึ่งเป็นเทศกาลแห่งความสุขที่ลูกหลานจะได้กลับไปเยี่ยมญาติผู้ใหญ่ สินค้าต่างๆ ในกลุ่มอุตสาหกรรมข้างต้นเป็นทางเลือกที่ดีที่จะเลือกซื้อเป็นของขวัญของใช้เพื่อมอบให้แก่ญาติผู้ใหญ่ที่ตนเคารพ หากผู้ประกอบการผลิตสินค้าตอบสนองโจทย์ความต้องการของผู้สูงอายุได้ โดยคาดว่าจะสามารถสร้างยอดขายในประเทศเพิ่มขึ้นในช่วงนี้กว่าร้อยละ 15 และส่งออกเพิ่มขึ้นในภูมิภาคอาเซียน และอาเซียน + 3 ได้ร้อยละ 10
ขอบคุณข้อมูล : รศ.ไตรรัตน์ จารุทัศน์ หน่วยปฏิบัติการวิจัยสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุและคนพิการ ภาควิชาเคหการ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
E-mail : [email protected] Website : http://universaldesign-curu Facebook : UDCURU
