คุณอารีย์ โยธิน ประธานกลุ่มขยายเมล็ดพันธุ์ถั่วเหลืองบ้านโชคชัย หนึ่งในปราชญ์ชาวบ้านผู้เชี่ยวชาญด้านการปลูกถั่วเหลือง กล่าวว่าการปลูกถั่วเหลืองนั้น จะใช้พื้นที่ว่างเปล่าจากการทำนาข้าว ใน 1 ปีสามารถปลูกถั่วเหลืองได้ 2 ครั้ง ธรรมชาติของถั่วเหลือง การปลูกอาจต้องปรับสภาพดินให้เหมาะสมก่อนค่า pH ประมาณ 5.5-6.5 ปลูกได้ในสภาพดินเป็นดินร่วนปนทราย หรือดินปนทรายที่มีการระบายน้ำและสภาพดินร่วนซุย
ฤดูกาลที่เหมาะสมแก่การปลูกถั่วเหลือง คือ การปลูกในนาหลังเก็บเกี่ยวข้าวแล้ว เริ่มปลูกในเดือนธันวาคม-ต้นเดือนมกราคม จะให้ผลผลิตสูง สิ่งสำคัญสำหรับการปลูกคือ เมล็ดพันธุ์ ลักษณะเมล็ดพันธุ์จะต้องมีอายุไม่เกิน 3 เดือน ปัจจุบันมีทั้งพันธ์ สจ. 2 สจ. 4 สจ. 5 และพันธุ์เชียงใหม่ 60 ลักษณะเมล็ดพันธุ์จะต้องแห้งสนิท
เมล็ดพันธุ์ที่นิยมปลูกในพื้นที่ คือ พันธุ์เชียงใหม่ 60 มีลักษณะที่ ทนทานต่อโรคราสนิมได้ดีกว่าพันธุ์ สจ. 4 และ พันธุ์ สจ. 5 เป็นพันธุ์ที่มีกิ่งน้อย แต่ในจำนวนฝักมาก สามารถเพิ่มจำนวนต้นต่อไร่ได้อีกและผลผลิตจะเพิ่มสูงขึ้นด้วย ตอบสนองต่อปุ๋ยอัตราต่ำได้ดีกว่าพันธุ์ อื่นๆ ปลูกได้ทั้งฤดูแล้งและฤดูฝน โดยให้ผลผลิตดี อายุเก็บเกี่ยว 97 วัน นอกจากนี้ยังมีพันธุ์ สจ.2 ลำต้นไม่ทอดยอด ต้นไม่ล้ม เจริญเติบโตได้ดี และให้ผลผลิตสูงในปลายฤดูฝนและฤดูแล้ง ฝักไม่แตกง่าย อายุเก็บเกี่ยว 95 วัน ไม่ต้านทานโรคราสนิม ตาเมล็ดสีน้ำตาลแดง
การปลูกหลังจากฤดูกาลเก็บเกี่ยวข้าวนาปี สามารถทำได้ 2 วิธี ดังนี้
1. การปลูกแบบหยอดเมล็ด วิธีนี้จะปลูกไม่เกินวันที่ 20 มกราคม
- ตัดตอซังข้าวในนาข้าวให้หมด โดยปล่อยให้ตอชังปูบนพื้นนา นำฟางข้าวมาปูทับให้ทั่วแปลง
- เผาตอซังและฟางข้าวเพื่อกำจัดวัชพืช
- ระบายน้ำจากคลองเข้าในแปลงที่เผาแล้วให้ดินชุ่ม ทิ้งให้ดินหมาดๆ ระวังอย่าให้น้ำขัง
- ไถดะก่อน 1 ครั้ง แล้วยกร่องให้สันร่องกว้างประมาณ 1 เมตร พอที่จะปลูกถั่วเหลืองได้ 2 แถวบนสันร่อง จะทำให้สะดวกในการส่งน้ำเข้าไปตามร่องตลอดทั้งการปฏิบัติดูแลรักษา และเก็บเกี่ยว
- ใช้ไม้ปลายแหลมเจาะดินให้เป็นหลุม ระยะห่างระหว่างหลุม 20 เซนติเมตร แล้วจากนั้นหยอดเมล็ดถั่วเหลืองลงหลุม
การเจาะดินให้เป็นหลุมควรจะลึก 3-5 เซนติเมตร
- กลบปากหลุม โดยใช้ไม้ไผ่ลำยาวกวาดให้เศษดินหรือขี้ด่างกลบลงหลุม
- ปล่อยทิ้งไว้ 1 สัปดาห์แล้วระบายน้ำเข้าพอให้ดินเปียกชุ่ม แล้วระบายน้ำออกทันที ประมาณ 1 สัปดาห์ เมล็ดพันธุ์ถั่วเหลืองจะเริ่มงอก
- พ่นยาคุมการเติบโตของวัชพืชภายใน 40 วันจากนั้นอีกประมาณ 2 สัปดาห์ให้ระบายน้ำเข้าแปลงอีกครั้ง ช่วงนี้ถั่วเหลืองจะเริ่มแตกใบอ่อน ให้หว่านปุ๋ยสูตร 15-15-15 ให้ทั่วแปลงเพื่อเร่งการเจริญเติบโตของต้นบำรุงต้นและดอก
- ประมาณเดือนกลางเดือนกุมภาพันธ์ ให้ระบายน้ำเข้าแปลงอีกครั้งให้ชุ่ม ช่วงนี้ถั่วเหลืองจะเริ่มผลิดอก ลักษณะดอกถั่วเหลืองจะออกมาพร้อมกับฝักถั่วเหลือง ช่วงนี้อาจมีแมลงมารบกวน ส่วนใหญ่จะเป็นตัวบุ้ง หรือแมลงปีกทอง วิธีการกำจัดแมลงของชาวบ้านที่นี่จะไม่พึ่งสารเคมีเสียส่วนใหญ่ ชาวบ้านจะใช้วิธีนำไม้ไผ่มาปักไว้ตรงกลางแปลง หรือ ตรงหัวแปลง ท้ายแปลงก็ได้ เพื่อให้นกกินแมลงมาจับไม้ที่ปักไว้ พอนกมาจับไม้มันจะเห็นแมลงหรือตัวหนอนนกเหล่านั้นจะมาจับกินแมลงให้หมดไปเอง
- ดูแลแปลงอย่าให้แห้งจนเกินไป ถ้าแปลงแห้งต้องระบายน้ำเข้าแปลงให้ชุ่ม
- ประมาณเดือนเมษายน - พฤษภาคม สามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้
2. การปลูกแบบหว่าน การปลูกด้วยวิธีการหว่านจะหว่านก่อนวันที่ 20 มกราคม เหมือนกัน การหว่านจะช่วยประหยัดแรงงานในการปลูกถั่วเหลืองด้วย
- ไถดะก่อน 1 ครั้ง แล้วยกร่องให้สันร่องกว้างประมาณ 1 เมตร พอที่จะปลูกถั่วเหลืองได้ 2 แถวบนสันร่อง จะทำให้สะดวกในการส่งน้ำเข้าไปตามร่องตลอดทั้งการปฏิบัติดูแลรักษา และเก็บเกี่ยว
- ปลูกโดยไม่ตัดตอซังข้าว ซึ่งเริ่มต้นจากการพ่นยาคุมวัชพืช ชนิดดูดซึม จากนั้น หว่านเมล็ดพันธุ์ถั่วเหลืองลงแปลงนา
- ตัดตอซังข้าวด้วยเครื่องตัดหญ้า เพื่อให้ตอซังคลุมเมล็ดพันธุ์ที่หวานลงไปแล้ว
- ระบายน้ำเข้าแปลงนาที่หว่านเมล็ดพันธุ์ลงไปแล้วให้แปลงชุ่มน้ำ
- อีก 2 สัปดาห์เมล็ดพันธุ์ที่หว่านจะงอก หลังจากที่เมล็ดงอกแล้วให้ระบายน้ำใส่ในแปลงอีกครั้งให้ดินชุ่มน้ำ
- ในระยะ 1-2 สัปดาห์ เมล็ดที่งอกจะเริ่มแตกใบ 3-4 ใบ ให้หว่านปุ๋ยสูตร 15-15-15 ให้ทั่วแปลงเพื่อเร่งการเจริญเติบโตของต้น
- ประมาณกลางเดือนกุมภาพันธ์ ให้ระบายน้ำเข้าแปลงอีกครั้งให้ชุ่ม ช่วงนี้ถั่วเหลืองจะเริ่มผลิดอก ลักษณะดอกถั่วเหลืองจะออกมาพร้อมกับฝักถั่วเหลือง ช่วงนี้อาจมีแมลงมารบกวน ส่วนใหญ่จะเป็นตัวบุ้ง หรือแมลงปีกทอง วิธีการกำจัดแมลงของชาวบ้านที่นี่จะไม่พึ่งสารเคมีเสียส่วนใหญ่ ชาวบ้านจะใช้วิธีนำไม้ไผ่มาปักไว้ตรงกลางแปลง หรือ ตรงหัวแปลง ท้ายแปลงก็ได้ เพื่อให้นกกินแมลงมาจับไม้ที่ปักไว้ พอนกมาจับไม้มันจะเห็นแมลงหรือตัวหนอนนกเหล่านั้นจะมาจับกินแมลงให้หมดไปเอง
- ดูแลแปลงอย่าให้แห้งจนเกินไป ถ้าแปลงแห้งต้องระบายน้ำเข้าแปลงให้ชุ่ม
- เดือนเมษายน - พฤษภาคม สามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้
