เรื่องนี้ผมไม่ได้โม้แต่ยังเล่าไม่จบ
วัดศรีชุม จ.สุโขทัย
นับย้อนรอยอดีตอันยิ่งใหญ่ของมรดกโลกสุโขทัยปรากฏผ่านโบราณสถานงานพุทธศิลป์ที่ยังคงอยู่มากหลาย โดยหนึ่งในวัดดังที่ถือเป็นอีกหนึ่งไฮไลท์สำคัญของเมืองมรดกโลกสุโขทัยก็คือ “วัดศรีชุม” สถานที่ตั้ง ตั้งอยู่ใน อ.เมือง จ.สุโขทัย มีพิกัดอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของเขตกำแพงเมืองใกล้ๆกับประตูศาลหลวงทางทิศเหนือ ชื่อของวัดศรีชุมข้อมูลส่วนใหญ่ระบุว่ามาจากคำว่า “สะหลีชุม” คำว่า“สะหลี” เป็นคำโบราณหมายถึง“ต้นโพธิ์” ต่อมาภายหลัง คำว่าสะหลีได้เรียกขานเป็น “ศรี” ดังนั้นคำว่าศรีชุมจึงหมายถึง ดงของต้นโพธิ์
 | | ช่องประตูพระมณฑปมองเข้าไปเห็นองค์พระอจนะ | |  | ตามคำสันนิษฐานว่าสร้างในสมัยพ่อขุนรามคำแหง ก่อนจะถูกทิ้งร้างลงในสมัยอยุธยาตอนปลาย จากนั้นในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม ช่วง พ.ศ. 2496-2499 ได้ทำการบูรณะฟื้นฟูวัดแห่งนี้ขึ้นมาใหม่ เป็นการบูรณะครั้งสำคัญ โดยยึดรูปแบบ วิธีการ และวัสดุแบบโบราณ มีการซ่อมแซมพระประธานใหม่ตามแบบอย่างพระพุทธรูปสำริดศิลปะสุโขทัย ปัจจุบันวัดศรีชุมหลงเหลืออาคารสำคัญอยู่เพียงหนึ่งเดียวคือ อาคารพระมณฑปที่ภายในมีพื้นที่คับแคบมาก พระมณฑปคับแคบแบบนี้เป็นอาคารที่เรียกว่า “ปฏิมาฆระ” สร้างตามคติความเชื่อสมัยสุโขทัยที่ไม่ได้ต้องการใช้เป็นที่ประกอบพิธีทางศาสนาเหมือนโบสถ์ในสมัยปัจจุบัน หากแต่สร้างขึ้นเพื่อเป็นการจำลอง “พระคันธกุฎี” หรือ กุฏิที่ประทับของพระพุทธเจ้าในสมัยพุทธกาล มีความสำคัญเปรียบได้กับองค์เจดีย์ประธานที่เป็นดังตัวแทนของพระพุทธองค์
 | | พระพักตร์พระอจนะ มองผ่านประตูทางเข้ามณฑป | | | | มณฑปหลังนี้แม้จะคับแคบ แต่กำแพงมณฑปกลับมีความกว้างร่วม 3 เมตร เนื่องเพราะไม่ได้สร้างเป็นกำแพงทึบตัน หากแต่สร้างเป็นช่องกำแพงคล้ายอุโมงค์ เจาะทำเป็นบันไดทางเดินขึ้นถึงหลังคา(ปัจจุบันพังทลายไม่เหลือร่องรอยให้เห็น) ตามผนังทางเดินมีภาพจิตรกรรมฝาผนังที่แม้จะเลอะเลือนไปตามกาลเวลาแต่นี่ได้ชื่อว่าเป็นอีกหนึ่งงานจิตรกรรมฝาผนังที่เก่าแก่ที่สุดในเมืองไทย ซึ่งในสมัยเรียนมหาวิทยาลัยเมื่อเกือบ 20 ปีที่แล้ว ตอนมาทัศนศึกษาที่สุโขทัย ผมเคยเดินขึ้นไปชมจิตกรรมฝาผนังโบราณที่นี่ แต่มาในวันนี้เขาปิดไม่ให้คนขึ้นไปแล้ว อย่างไรก็ดีในความคับแคบของพระมณฑปกลับโดดเด่นไปด้วย “พระอจนะ” พระประธานองค์โตที่เป็นไฮไลท์สำคัญของวัดศรีชุม และถือเป็นอีกหนึ่งสัญลักษณ์ของเมืองมรดกโลกสุโขทัย
 | พระอจนะ พระพุทธรูปพูดได้
| | | | พระอจนะ แปลว่าผู้ไม่หวั่นไหว เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยขนาดใหญ่ หน้าตักกว้าง 11.30 เมตร และมีความสูงถึง 15 เมตร มีพุทธลักษณะงดงามมาก พระวรกายอวบอิ่ม พระพักตร์อมยิ้ม ดูอิ่มบุญเปี่ยมศรัทธา
| พระอจนะองค์นี้ไม่ใช่พระพุทธรูปธรรมดา หากแต่(ในอดีต)คือพระพุทธรูปมหัศจรรย์ เพราะเป็น “พระพุทธรูปพูดได้”
| |  | | พระองค์ใหญ่ แต่มณฑปคับแคบ เป็นการสร้างตามคติความเชื่อในยุคสุโขทัย | | | | เหตุที่พระอจนะพูดได้นั้นมาการในสมัยอยุธยา เมื่อครั้งที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชเสด็จมาประชุมทัพ ณ ที่แห่งนี้ เพื่อจะยกไปปราบเมืองสวรรคโลก พระองค์ท่านต้องการสร้างขวัญและกำลังใจให้แก่เหล่าทหาร ดังนั้นจึงได้มีพิธีเสี่ยงทายกับพระพุทธรูป โดยได้เสี่ยงทายว่า การรบครั้งนี้หากจะได้รับชัยชนะกลับมาก็ขอให้พระอจนะกล่าวตอบ แต่หากไม่ชนะก็ไม่ต้องตอบสิ่งใด
ผลปรากฏว่าพระอจนะกล่าวตอบกลับมาจริงๆ
เรื่องนี้จริงๆแล้วหาใช่ปาฏิหาริย์แต่อย่างใดไม่ หากแต่เป็นกุศโลบายของสมเด็จพระนเรศวรฯ เพราะก่อนทำพิธีเสี่ยงทาย สมเด็จพระนเรศวรฯได้ส่งคนขึ้นไปอยู่ด้านหลังเศียรพระอจนะเพื่อคอยส่งเสียงตอบกลับมา ฟังเหมือนกับองค์พระพุทธรูปพูดได้จริง
 | | ร่องรอยของเสาวิหารที่ยังหลงเหลือ | | | | เหตุที่พระองค์ท่านทำเช่นนี้ก็เพราะต้องการสร้างขวัญกำลังใจ ปลุกปลอบขวัญเหล่าทหารหาญให้ฮึกเหิมก่อนจะทำการออกรบ
นับจากนั้นเป็นต้นมา พระอจนะวัดศรีชุมก็ได้รับการร่ำลือว่าเป็นพระพุทธรูปพูดได้
 | | ต้นมะม่วงยักษ์ข้างๆพระมณฑป | | | | และนี่ก็คือภูมิปัญญาอันน่าทึ่งของบรรพบุรุษที่สืบต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน ซึ่งทางการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย(ททท.)ได้ยกให้นี่เป็นหนึ่งในแหล่งท่องเที่ยวอันซีนไทยแลนด์
นอกจากพระมณฑปกับพระอจนะแล้ว วัดศรีชุมยังหลงเหลือร่องรอยของเสาพระวิหารในอดีตที่ด้านหน้าให้ชมกัน ซึ่งใครอยากจะรู้ว่าวัดศรีชุมดั้งเดิมในสมัยสุโขทัยนั้นเป็นเช่นไร ทางกรมศิลป์เขาก็ได้ทำแบบร่างจำลองของวัดศรีชุมเป็นป้ายเล็กๆไว้ให้ชมกัน เพื่อต่อยอดในจินตนาการ ส่วนที่ใกล้ๆกับมณฑปก็จะมีต้นมะม่วงโบราณต้นยักษ์อายุนับร้อยปี รูปฟอร์มสวยงาม แผ่สยายกิ่งก้านสร้างความร่มรื่น นับต้นไม้เด่นประจำวัดที่มีคนนิยมมาถ่ายรูปคู่ด้วยไม่น้อยเลย
 | | โซนขายของที่ระลึกหน้าวัด | | | | ขณะที่บริเวณด้านหน้าของวัดศรีชุมจะเป็นมุมขายของที่ระลึก ซึ่งผมสะดุดตาสะดุดใจกับปลาตะเพียนและนกสานใบลานของคุณยายที่อยู่หน้าสุด
คนยายคนนี้ชื่อ คุณยาย“เฉลา” อายุอานามปาเข้าไป 94 ปีแล้ว แต่คุณยายยังแข็งแรง เดินจากบ้านที่อยู่ไม่ไกลมาขายปลาตะเพียนสานที่วัดทุกๆวัน
 | | คุณยายเฉลาเจ้าของคำพูดเด็ด การโกงมันบาป | | | | ยายเฉลาเป็นคนสานปลาตะเพียนขายเจ้าแรกของสุโขทัย ทำมาตั้งแต่สมัยยายเป็นเด็กๆ มาวันนี้แม้ผ่านมาร่วม 80 ปี จนฟันฟางของคุณยายไม่เหลือแล้ว แต่สายตาคุณยายยังดี มือยังนิ่ง สานปลาตะเพียนได้คล่องแคล่ว
สำหรับสนนราคาปลาตะเพียนสานของคุณยายเฉลารวมถึงคุณป้าที่อยู่ใกล้ๆกันซึ่งเป็นลูกของยายนั้น ผมเห็นแล้วถึงกับอึ้ง เพราะคุณยายขายถูกมากๆ พวงเล็กแค่ 10 บาท พวงใหญ่ก็แค่ 20 บาท
หนึ่งพวงไม่ได้มีตัวเดียว หากแต่มีหลายตัว แถมฝีมือก็เนี้ยบเกินราคา
 | | ปลาตะเพียนสานใบลานราคาแสนถูก | | | | งานนี้ผมกับน้องที่ไปจึงซื้อปลาตะเพียนงานฝีมือคุณยายติดไม้ติดมือกลับมา 5 พวง(พวงเล็ก) แต่ความที่ทั้งคนซื้อคนขายคุยกันเพลิน คุณยายจึงไม่เห็นปลาตะเพียน 1 พวงที่น้องอีกคนถือไป แกจึงเข้าใจว่าผมซื้อแค่ 4 พวง ครั้นเมื่อผมส่งเงินให้ยายไป 50 บาท เป็นแบงค์ยี่สิบ 2 ใบ เหรียญสิบ 1 เหรียญ ด้วยความเข้าใจผิด(เพราะไม่เห็นปลาอีกพวง) คุณยายแกจึงรีบคืนเหรียญสิบกลับมา พร้อมกับบอกผมว่า เงิน(10 บาท)นี่จ่ายเกินมานะ
จากนั้นคุณยายได้พูดประโยคเด็ดตามต่อมาว่า “สิบบาทยายก็ไม่โกง เงินเท่าไหร่ยายก็ไม่โกง มันไม่ดี มันบาป”
 | | นกสานใบลานก็มี | | | |
 | 
