ทำความรู้จักกับประโยชน์ และวิธีการปลูก มะอึก

มะอึก  (Hairy-fruited eggplant) ถือเป็นผักป่าที่มีผลคล้ายกับมะแว้งหรือมะเขือพวง  แต่มีลักษณะเด่นที่ผลจะมีขนแข็งปกคลุม  ซึ่งบางพื้นที่นิยมนำผลมารับประทานคู่กับอาหารหรือใช้ประกอบอาหาร  เพราะเนื้อผลมีความกรอบ  ให้รสเปรี้ยว  และเฝื่อนเล็กน้อย  ทำให้ช่วยเพิ่มรสชาติอาหารได้เป็นอย่างดี

มะอึกจัดเป็นพืชเศรษฐกิจชนิดหนึ่งของประเทศในแถบทวีปอเมริกากลาง  และประเทศเม็กซิโก  ที่นิยมนำผลสุกมาคั้นเป็นเครื่องดื่ม  แต่ในบ้านเรายังไม่เป็นที่นิยมนัก  อาจเป็นเพราะผลมีมีขนแข็งปกคลุมทำให้ค่อนข้างยุ่งยากหากนำมาใช้ประโยชน์

ถิ่นกำเนิด  และการแพร่กระจาย

มะอึกมีถิ่นกำเนิดในประเทศเขตอบอุ่น  ทั้งในประเทศอเมริกาใต้  และเอเชีย  ปัจจุบันพบแพร่กระจายทั่วโลก  โดยเฉพาะประเทศในเขตอบอุ่น

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ลำต้น

มะอึก  เป็นไม้ล้มลุกที่มีอายุมากกว่า  1  ปี  ลำต้นสูงประมาณ  1-2  เมตร  ซึ่งลักษณะทั่วไปคล้ายกับต้นมะเขือพวง แต่มีขนาดใหญ่กว่า  ทั้งขนาดลำต้น  และใบ โดยทั่วไป  ลำต้นแตกกิ่งน้อย  ทำแลดูเป็นทรงพุ่มโปร่ง และกิ่งแตกออกตั้งแต่ระดับล่างของลำต้น  ผิวลำต้น  และกิ่งมีขนปกคลุม  โดยเฉพาะปลายกิ่งหรือกิ่งอ่อนจะมีขนมาก  นอกจากนั้นยังพบหนามแหลมตามกิ่ง ซึ่งกระจายตัวห่างๆกัน ส่วนเนื้อไม้เป็นไม้เนื้ออ่อน  เปราะหักง่าย

ใบ

ใบมะอึก  ออกเป็นใบเดี่ยว  เรียงสลับกันบนกิ่ง  มีก้านใบยาว  3-5  เซนติเมตร  ใบมีรูปไข่  โคนใบกว้าง  ใบกว้างประมาณ  8-15  เซนติเมตรและยาวประมาณ  15-25  เซนติเมตร  แผ่นใบมีสีเขียว  และมีขนอ่อนปกคลุม  ขอบใบเว้าเป็นร่องบริเวณตรงกลางระหว่างเส้นแขนงใบ แผ่นใบมีเส้นกลางใบสีขาวหรือสีม่วงชัดเจน และมีเส้นแขนงใบแตกออกด้านข้างเป็นคู่ๆเยื้องกัน  4  คู่  และแผ่นใบด้านล่างมีเส้นกลางใบ และเส้นแขนงใบนูนเด่นชัดเจน

ดอก

ดอกมะอึกออกเป็นดอกเดี่ยวหรือเป็นช่อ  ซึ่งจะออกกระจุกกันบริเวณซอกใบ  ตัวดอกทั่วไปมีลักษณะคล้ายดอกมะเขือ  คือ  กลีบดอกมี  5  กลีบ  กลีบดอกมีลักษณะเป็นรูปหอก แผ่นกลีบด้านนอกมีสีเขียว  และมีขนแข็งปกคลุม แผ่นกลีบดอกด้านในมีสีขา ว ถัดมาตรงกลางเป็นเกสรตัวผู้ล้อมรอบ ก้านเกสรมีสีเหลือง และตรงกลางสุดเป็นก้านเกสรตัวเมีย  1  ก้าน  มีมีขนาดยาวกว่าก้านเกสรตัวผู้  ปลายก้านมีอับเรณูสีเขียว  ส่วนด้านล่างสุดบริเวณฐานดอกจะเป็นรังไข่

ผล

ผลมะอึก  มีลักษณะทรงกลม  ขนาดผลประมาณ  2-3.5  เซนติเมตร  ผลอ่อนหรือผลดิบมีสีเขียว  เมื่อสุกมีสีเหลือง  และสุกจัดเปลี่ยนเป็นสีเหลืองอมส้ม  ผิวผลมีขนแข็งปกคลุม  ส่วนด้านในผลมีเมล็ดจำนวนมากที่แทรกอยู่ตามเยื่อที่ฉ่ำน้ำ  โดยเนื้อผลมีรสเปรี้ยว และเฝื่อนเล็กน้อย

เมล็ด

เมล็ดมะอึกมีจำนวนมาก  เมล็ดมีลักษะกลม  และบน  เปลือกเมล็ดขณะผลอ่อนมีสีขาว  เมื่อแก่จะมีสีเหลืองอมขาว

ประโยชน์ผลมะอึก

1. ผลมะอึก  นำมาประกอบอาหาร  อาทิ  ใส่ในน้ำพริกกะปิแทนมะเขือพวง  ซึ่งช่วยเพิ่มรสเปรี้ยวให้กับน้ำพริก  อีกทั้งเนื้อผลมีมากกว่ามะเขือพวง  และมีเนื้อกรอบกว่า

2. ผลมะอึกสุกนำมาหั่นเป็นชิ้นสำหรับรับประทานคู่กับอาหารต่างๆ  อาทิ  ซุปหน่อไม้  ลาบ  และปลาจ่อม  เป็นต้น

3. ผลมะอึกสุกนำมาผ่าครึ่ง แล้วบีบคั้นเอาน้ำ  ทำเป็นน้ำสมุนไพรดื่ม

4. ราก  ใบ  และผล  นำมาใช้เป็นสมุนไพร ทั้งเป็นยาภายนอก  และรับประทาน

ทั้งนี้ การนำผลมะอึกมาใช้ประโยชน์จะต้องกำจัดขนแข็งออกก่อน  ด้วยการใช้ผ้าหนาๆคลุมขัดขนออก

การปลูกมะอึก

มะอึก  นิยมปลูกด้วยเมล็ดที่คล้ายกับพืชผักในตระกูลมะเขืออื่นๆ  ส่วนวิธีอื่นๆไม่ค่อยนิยม  เพราะลำต้นมีอายุไม่กี่ปี  และกิ่งหรือลำต้นเป็นไม้เนื้ออ่อนทำให้การขยายพันธุ์ด้วยวิธีอื่นไม่ค่อยได้ผล

การคัดแยกเมล็ดพันธุ์

เมล็ดพันธุ์มะอึกสำหรับการเพาะจะต้องเป็นเมล็ดที่ได้จากผลมะอึกที่สุกจัดเต็มที่  เปลือกผลมีสีเหลืองเข้มแล้ว  หรือใช้จากผลที่ล่นจากต้นแล้ว  และควรเป็นผลที่มีขนาดใหญ่  ไม่มีรอยแมลงหรือสัตว์กัดกิน

หลังจากคัดแยกผลได้แล้ว  ให้นำผลมาขยี้ด้วยผ้าเพื่อกำจัดขนออกให้หมด  ก่อนผ่าผลให้เป็น  2  ซีก  หลังจากนั้นใช้ช้อนตักควักเมล็ดแยกออก โดยตักใส่ผ้าขาวบาง พร้อมเกลี่ยเมล็ดให้กระจายออก  ก่อนนำผ้าขาวบางมาแผ่ตากแดดจนเมล็ดแห้ง  5-7  วัน  หลังจากนั้น  ห่อห่อขาวบางหรือใส่ถุงเก็บไว้ในที่ร่มประมาณ 1 เดือน เพื่อให้เมล็ดเข้าสู่ระยะพักตัว  ซึ่งสามารถเพิ่มอัตราการงอกของเมล็ดให้สูงได้  หลังจากนั้นค่อยนำมาเพาะขยายพันธุ์ต่อ นอกจากนั้น  อาจใช้วิธีเก็บผลสุกที่ล่นจากต้นมาตากแดดทั้งผลจนแห้ง  ก่อนจะแยกเมล็ดออก

การเตรียมแปลง

สำหรับการปลูกมะอึกนิยมเพาะกล้ามะอึกก่อนจะนำปลูกลงแปลงหรือลงหลุม โดยเตรียมแปลงด้วยการขุดพรวนดิน กำจัดวัชพืชออกให้หมด และตากดินไว้ 3-5 วัน หลังจากนั้น หว่านโรยด้วยปุ๋ยคอก  พร้อมพรวนให้ปุ๋ยคลุกกับหน้าดินให้เข้ากัน ก่อนจะหว่านเมล็ดลงแปลง

การเพาะเมล็ด

หลังจากคัดแยกเมล็ด และพักไว้สักระยะแล้ว ให้นำเมล็ดมาหว่านลงแปลงเพื่อเพาะกล้า ซึ่งจะทำคล้ายกับการเพาะกล้ามะเขือทั่วไป โดยการโรยเมล็ดลงแปลงเพาะให้ห่างกันประมาณ 2-5 เซนติเมตร ก่อนจะรดน้ำให้ชุ่ม หลังจากนั้น รดน้ำเป็นประจำทุกวัน วันละ 1-2 ครั้ง พอชุ่ม จนผ่านไปประมาณ 5-7 วัน เมล็ดจะเริ่มงอก แล้วดูแลต่อจนต้นกล้าแตกใบจริง 3-5 ใบ ซึ่งจะใช้เวลาประมาณ 1 เดือน ก่อนย้ายลงปลูกในหลุม ต่อไป

วิธีปลูกมะอึก

โดยทั่วไปการปลูกมะอึกนิยมปลูกในหน้าฝน  โดยปลูกลงแปลงหรือหลุมตามสวนหลังบ้านหรือพื้นที่ว่างต่างๆภายในบ้าน  ซึ่งทั่วไปนิยมปลูกเพียงไม่กี่ต้นเพื่อรับประทานเอง หากในอนาคตได้รับความนิยมมากขึ้น  อาจมีเกษตรบางรายปลูกเพื่อการค้ามากขึ้น

 

การปลูกนั้น  จำต้องขุดหลุมปลูกก่อน  ด้วยการขุดหลุมขนาดประมาณ  15-20  เซนติเมตร ลึกประมาณ  15  เซนติเมตร  ก่อนนำกล้ามะอึกลงปลูก  และกลบหลุมให้แน่นพอประมาณ  หลังจากนั้นระยะแรก  3-5  วัน  ควรรดน้ำทุกวัน  วันละ  1  ครั้ง  แล้วค่อยปล่อยให้ต้นเติบโตตามธรรมชาติ  นอกจากนั้นบางบ้านที่ไม่มีพื้นที่ว่างก็สามารถปลูกมะอึกในกระถางได้เช่นกัน

ข้อมูลอ้างอิง  :   https://puechkaset.com/

ข่าวเกษตร    เกษตรน่ารู้    มะอึก    ประโยชน์ผลมะอึก    วิธีปลูกมะอึก